Jodium als een essentiële voedingstof gedurende de eerste 1000 dagen van het leven…
Robert van Esch, MSc
Jodium is een essentiële voedingsstof en behoort tot de elementen der halogenen, net als fluoride, chloor en broom. Zeewater is de rijkste bron van jodiumverbindingen op aarde. Hierin bevinden zich anorganische natrium- en kaliumjodiden en organisch jodide. In de bodem bevinden zich doorgaans sporen van anorganisch natriumjodaat. Jodium is de belangrijkste bouwsteen van schildklierhormonen. Ofschoon jodium grotendeels verdwijnt in de schildklierstofwisseling, is het sporenelement ook bij andere processen betrokken, zoals neurologische ontwikkeling en competentie van afweercellen die behoren tot de aspecifieke afweer.
In ons voedingspatroon komt niet veel jodium voor. De belangrijkste jodiumbronnen zijn afkomstig uit de zee: zeevis, schaal- en schelpdieren, zeezout, zeewier en algen. Biologisch actief jodium, ook wel jodine genoemd, wordt gemakkelijk als jodide uit zeevoedsel opgenomen en in de schildklier omgezet naar jodine. Aangezien men steeds minder vis is gaan eten, laat staan zeewier of algen, werd ooit besloten om tafelzout te joderen en anorganisch jodium toe te voegen aan brood. Dientengevolge veronderstellen veel mensen dat brood en tafel- of keukenzout natuurlijke bronnen van jodium zijn, wat uiteraard niet zo is.
Een zwangerschap vereist meer behoefte aan schildklierhormonen en brengt een jodiumbehoefte met zich mee die mogelijk niet voldoende wordt gehaald uit onze voeding. Dit geldt zelfs voor zwangere vrouwen, die wonen in gebieden waar het jodiumtekort in de voeding niet significant hoeft te zijn. Bij de meeste zoogdieren, waaronder de mens, transporteert de placenta actief jodium van de maternale naar de foetale circulatie om jodium te leveren voor de productie van schildklierhormoon. Toereikende breinproductie van het actieve T3, gemaakt in de foetale hersenen uit vrije T4 afkomstig van de moeder, heeft de foetus nodig voor schildklierhormoonafhankelijke, neurologische ontwikkeling. Die ontwikkeling begint in de tweede helft van het eerste trimester van de zwangerschap. Rond het begin van het tweede trimester begint de foetale schildklier zijn eigen hormonen te produceren. Aangezien de productiereserves van de foetale klier laag zijn, dragen de schildklierhormonen van de moeder tot de geboorte bij aan de totale foetale schildklierhormoonconcentraties.
De neurologische ontwikkeling van het ongeboren kind wordt niet alleen beïnvloed als de moeder klinische vastgestelde hypothyreoïdie (‘trage schildklier’) heeft, maar ook wanneer ze neigt naar verminderde aanmaak van schildklierhormonen vanwege te weinig jodiuminname. Middels studies heeft men reeds in de vroege stadia van zwangerschap de kans op verminderde productie van schildklierhormonen waargenomen, zelfs in jodiumrijke gebieden. Elke situatie die de schildklier van de moeder in gevaar brengt, verstoort de hormonale overdracht naar de foetus en kan leiden tot permanente schade aan de hersenschors, hippocampus en kleine hersenen van de ongeborene. Ondanks verbetering van de gemiddelde jodiumstatus bij de algehele bevolking, bestaat de indirecte kans op verminderd cognitief functioneren aangevuld met een aantal andere gedragsstoornissen, zoals lagere intelligentiequotiënt, ADHD of vormen van autisme, ten gevolge van jodiumgebrek.
Kortom, gebrekkige jodiuminname vóór of tijdens de zwangerschap kan een risico zijn. Dat kan nog verergerd worden door verminderde aanmaak van schildklierhormonen bij de moeder, die de breinontwikkeling van het nageslacht nadelig kan beïnvloeden en die postnatale effecten uitoefent. Jodium speelt aldus een cruciale rol, die aanzienlijk kan bijdragen aan postnatale ontwikkeling en aanpassingsvermogen van de neuronale weefsels bij het nog ongeboren en pasgeboren kind.
Referenties
Velasco I, Bath SC, Rayman MP. Iodine as Essential Nutrient during the First 1000 Days of Life. Nutrients 10(3), 2018
Dineva M, Fishpool H, Rayman MP, Mendis J, Bath SC. Systematic review and meta-analysis of the effects of iodine supplementation on thyroid function and child neurodevelopment in mildly-to-moderately iodine-deficient pregnant women. Am J Clin Nutr. 112(2): 389-412, 2020
Delshad, H., Azizi, F. Iodine nutrition in pregnant and breastfeeding women: sufficiency, deficiency and supplementation. Hormones 19: 179–186, 2020
Skeaff SA. Iodine deficiency in pregnancy: the effect on neurodevelopment in the child. Nutrients. 3(2): 265-73, 2011
Trofimiuk-Mudlner M, Hubalewska-Dydejczyk A. Iodine Deficiency and Iodine Prophylaxis in Pregnancy. Recent Pat Endocr Metab Immune Drug Discov. 10(2): 85-95, 2017
Zimmermann MB. The effects of iodine deficiency in pregnancy and infancy. Paediatr Perinat Epidemiol. 26(1): 108-117, 2012
Błażewicz A, Makarewicz A, Korona-Glowniak I, Dolliver W, Kocjan R. Iodine in autism spectrum disorders. J Trace Elem Med Biol. 34: 32-37, 2016
Iodine monograph. Alternative Medicine Review 15(3), 2010
Linus Pauling Institute. Micro Nutrient Information Centre, Oregon State University (http://lpi.oregonstate.edu/mic)
