Ken je B6 en voorkom de paradox.

Robert van Esch, MSc

Over het gebruik van voedingssupplementen met vitamine B6 bestaat in de media veel controversie. Ook ontbreekt regelmatig de nuance door een gebrek aan kennis bij zowel consument als regulier behandelaar. Belangrijk is te voorkomen dat het spreekwoordelijke kind met het badwater wordt weggegooid vanwege onwetendheid. Gericht bloedonderzoek biedt mogelijke uitkomst.

Vitamine B6 is een micronutriënt, die we normaliter via ons voedsel binnenkrijgen. Als voedingsstof kent B6 enkele vormen (waaronder pyridoxine) die in het lichaam omgezet worden  in de actieve moleculen pyridoxamine-fosfaat (PMP) en pyridoxal-5-fosfaat (P-5-P). De vorm pyridoxine is in ons lichaam nog niet actief. De omzetting van inactief B6 in de actieve vorm is mede afhankelijk van andere B-vitaminen. Metabolisme van B6 vindt plaats in de lever, waarna het biologisch actieve P-5-P, gebonden aan het transporteiwit albumine, naar de weefsels wordt getransporteerd. Het molecuul P-5-P fungeert als noodzakelijke factor bij meer dan honderd enzymatische processen (minstens vier procent van de totale stofwisseling!), zoals bij de stofwisseling van aminozuren, de productie van neurotransmitters en de aanmaak van hemoglobine. Vrijwel elk systeem in ons lichaam wordt aldus direct of indirect beïnvloed door de activiteit van P-5-P.

De vier moleculaire vormen van B6 (Berdanier and Berdanier, 2015)

De lichamelijke behoefte aan B6 kan toenemen door onder andere alcoholconsumptie, roken, mentaal-emotionele belasting, zwangerschap en bij langdurig gebruik van reguliere medicatie, zoals antibiotica, corticosteroïden, MAO-remmers, orale anticonceptiva, maagzuurremmers en carbidopa. Chronisch gebrek aan vitamine B6 kan samenhangen met of bijdragen aan onder meer migraine, terugkerende hoofdpijnen, stemmingswisselingen, stressgevoeligheid, aspecifieke spierpijnen en perifere zenuwpijnen. De tolerable upper intake level (UL) voor vitamine B6 uit voeding is door de EFSA (European Food and Safety Authority) vastgesteld op 12 milligram per dag voor volwassenen. Opvallend is dat B6 als pyridoxine al sinds de zeventiger jaren tot heden is opgenomen in de WHO-modellijst van essentiële geneesmiddelen met als indicatie onder meer polyneuropathie, die gepaard gaat met chronische zenuwpijn aan de perifere zenuwen. Bij vastgestelde B6-deficiëntie wordt door de WHO (World Health Organization) de aanbevolen dosering van 25 milligram pyridoxine per dag gehanteerd.

Aan de hand van diverse studies valt tegelijkertijd te concluderen dat dagelijkse inname van grote hoeveelheden pyridoxine kan leiden tot vervelende bijwerkingen, zoals zenuwpijnen in armen of benen, die meestal nog reversibel zijn na tijdig staken van de inname. Bij therapeutische hoeveelheden van actief B6 als P-5-P is de kans minimaal dat deze vorm bijwerkingen gaat geven, gezien de directe inpassing in de vele stofwisselingsprocessen. Door de EFSA worden zelfs hoge doseringen van P-5-P niet in verband gebracht met toxiciteit. Vervelende bijwerkingen van B6-suppletie kunnen aldus samenhangen met de vorm, hoewel kleine hoeveelheden pyridoxine niet voor iedereen toxisch hoeven te zijn. Desalniettemin hanteert de Europese voedsel- en warenautoriteit voor zowel pyridoxine als P-5-P dezelfde veiligheidsnormen en toedieningsmaxima. Het EFSA-maximum is gelijk aan de aanbeveling van de WHO, namelijk 25 milligram per dag. Dit is geen wettelijk vastgestelde eis, maar is een richtlijn. Het Amerikaanse National Institute of Health (NIH) hanteert zelfs een maximum van 100 milligram per dag voor volwassenen, ook tijdens zwangerschap en het geven van borstvoeding. Die richtlijn is gebaseerd op hun waarneming dat in verschillende studies bij mensen, waarbij vier jaar lang dagelijks 200 milligram pyridoxine werd gegeven, geen zenuwschade optrad.

De langdurige, geconcentreerde inname van pyridoxine kan daarentegen wel zorgen voor stijging van de bloedspiegel van pyridoxine én daling van de bloedspiegel van P-5-P als de omzetting moeizaam verloopt. Dit is waarschijnlijk persoonsgebonden. Hierdoor neemt de aanwezigheid van actief B6 in de stofwisseling af, terwijl de bloedspiegel van inactief B6 stijgt. Vervolgens kan de stapeling van pyridoxine in perifere weefsels toenemen, waardoor neuronale klachten worden veroorzaakt ten gevolge van lokale zenuwschade. Bovendien kunnen stofwisselingsenzymen, die afhankelijk zijn van P-5-P, door pyridoxine worden afgeremd. Die fysiologische competitie wordt de B6-paradox genoemd en kan uiteindelijk leiden tot tegenstrijdige symptomen, die in de loop der tijd verergeren. 

Het kunnen bepalen van de diverse vormen van B6 in het bloed kan voor menigeen helderheid verschaffen over de verhouding tussen de actieve en inactieve varianten. Gerichte laboratoriumdiagnostiek kan zo een hulp zijn bij het op verantwoorde wijze en naar individuele behoefte gebruiken van voedingssupplementen met vitamine B6.

Referenties

Vrolijk MF et al. The vitamin B6 paradox: Supplementation with high concentrations of pyridoxine leads to decreased vitamin B6 function. Toxicology in Vitro 44: 206–2, 2017

Mooney S et al. Vitamin B6: A Long Known Compound of Surprising Complexity. Molecules 14: 329-351, 2009

Hinz M, Stein A and Cole T. The Parkinson’s disease death rate: carbidopa and vitamin B6. Clinical Pharmacology: Advances and Applications 6: 161–169, 2014

Ramos RJ et al. Discovery of pyridoxal reductase activity as part of human vitamin B6 Metabolism. BBA - General Subjects 1863: 1088–1097, 2019

Huang Y, Su L, Wu J. Pyridoxine Supplementation Improves the Activity of Recombinant Glutamate Decarboxylase and the Enzymatic Production of Gama-Aminobutyric Acid. PLoS ONE 11(7), 2016

Field DT et al. High-dose Vitamin B6 supplementation reduces anxiety and strengthens visual surround suppression. Hum Psychopharmacol. 37(6), 2022

Nematgorgani S et al. B vitamins and their combination could reduce migraine headaches: A randomized double-blind controlled trial. Curr J Neurol. 21(2): 105-118, 2022

Turck D et al. Scientific opinion on the tolerable upper intake level for vitamin B6. EFSA Journal 21(5), 2023

World Health Organization. World Health Organization Model List of Essential Medicines – 23rd List, 2023. The selection and use of essential medicines 2023. Executive summary of the report of the 24th WHO Expert Committee on the Selection and Use of Essential Medicines, 24 – 28 April 2023.

Aguilar F et al. Opinion on Pyridoxal 5’-phosphate as a source for vitamin B6 added for nutritional purposes in food supplements - Scientific Panel on Food Additives, Flavourings, Processing Aids and Materials in Contact with Food. EFSA-Q-2008-026